Tien vragen over PFAS op Schiphol (en de grondreinigingsinstallatie)

We merken dat er veel zorgen zijn onder inwoners van Badhoevedorp over PFAS. Begrijpelijk, want PFAS zijn chemische stoffen waarvan steeds meer blijkt dat ze schadelijk zijn voor mens en natuur. Daar willen we dus vanaf, ook op Schiphol. Daarom hebben we een grondreinigingsinstallatie gekocht om de PFAS-houdende grond op onze opslagplaatsen te reinigen. Daarover krijgen we veel vragen. Een aantal beantwoorden we in dit artikel. En we helpen ook graag een aantal misverstanden de wereld uit.

Is alle grond op Schiphol verontreinigd met PFAS? 

Nee. Er zijn een aantal plekken die verontreinigd zijn. Dat zijn de (oude) brandweeroefenplaatsen en de plekken waar een incident is geweest, bijvoorbeeld de Boeing die naast de Zwanenburgbaan schoof in 1997. PFAS-houdend blusschuim werd vroeger namelijk verplicht voorgeschreven op luchthavens voor het blussen van vloeistofbranden. Inmiddels gebruiken we geen PFAS-houdend blusschuim meer op Schiphol. Sinds de jaren 90 al niet meer bij oefeningen en direct nadat de regels zijn aangepast in 2020 ook niet meer bij incidenten.  

Is deicing een bron van PFAS? 

In deicing vloeistof zit geen PFAS. Deicing vloeistof wordt op een vliegtuig gespoten om het ijsvrij te maken voor vertrek, in de winter. De PFAS op Schiphol komt vooral door het gebruik van blusschuim. Op deze pagina kun je een uitleg lezen (in het Engels).  

Waarom hebben jullie opslagplaatsen voor grond?  

Door de jaren heen hebben er veel bouwwerkzaamheden plaats gevonden op Schiphol.  Als daarbij grond vrijkomt, gebruiken we een standaard protocol om de kwaliteit van de grond vast te stellen. Daarna zoeken we een passende locatie waar de grond kan worden hergebruikt. Bevat de grond te veel PFAS, dan kan de grond niet worden hergebruikt. De laatste jaren hebben we PFAS-houdende grond opgeslagen op tijdelijke opslagplaatsen op Schiphol. Ondertussen zochten we naar een oplossing. 

Verwaait de PFAS-houdende grond niet? 

Soms zie je foto's voorbij komen van stof dat verwaait boven de opslagplaatsen. Dat is schone grond die verwaait en geen PFAS-houdende grond. Grond met een te hoog gehalte PFAS wordt namelijk aan de boven- en onderkant ingepakt in speciaal folie. Dit folie wordt overlappend aangebracht. Hierdoor blijft zelfs bij het eventueel loswaaien van het folie de PFAS-houdende grond afgedekt. Het folie wordt vaak nog extra afgedekt met schone grond om het goed op de plek te houden. Zo hebben de weersomstandigheden zoals wind en regen er geen vat op. Als het regent of als er plassen staan, dan mengt dat water ook niet met de PFAS-houdende grond.    

Waarom wil Schiphol de PFAS-houdende grond reinigen? 

We kunnen de PFAS-houdende grond ook af laten voeren via een erkende verwerker maar we zijn juist op zoek gegaan naar een duurzamere oplossing. We proberen steeds meer van ons afval her te gebruiken, dus ook grond. In plaats van het probleem verplaatsen kiezen we er dus voor de opgeslagen grond te reinigen. We willen met de grondreinigingsinstallatie bijna 200.000 ton grond reinigen.  

Hoe werkt de grondreinigingsinstallatie? 

Na veel onderzoek zijn we uitgekomen bij een grondreinigingsinstallatie van DEME in België. Simpel gezegd maakt hun grondreinigingsinstallatie gebruik van het feit dat PFAS makkelijk hecht aan water. Na wassen met water komt er 80% gereinigd herbruikbaar zand uit. Er blijft dan 20% verontreinigd slib over. Dat restslib bevat nog steeds PFAS, maar door het reinigen al wel een stuk minder. 
Na het reinigen van de grond zit de PFAS in het waswater, uiteraard in een gesloten systeem. Het water gaat daarna door actieve koolfilters om weer te worden hergebruikt. De PFAS blijft achter in het filter. De filters worden via een speciaal verhittingsproces in België gereinigd en daarna weer hergebruikt.   

Werkt de grondreinigingsinstallatie wel met de kleiige grond van Schiphol?

De grondreinigingsinstallatie werkt volgens een veelgebruikte techniek, maar met een aangepast reinigingsproces speciaal voor PFAS-houdende grond. Om zeker te zijn dat het werkt voor onze eigen kleiige grond, hebben we uitgebreide testen gedaan met onafhankelijke deskundigen. Onze grond bevat gemiddeld 20% klei. De installatie kan zelfs 40% aan. De laboratoriumtesten en ook de laatste proefreiniging met 1013 ton grond in België gaven een positief resultaat.  

Maar wat doe je dan met het verontreinigd restslib? 

De grondreinigingsinstallatie klaart weliswaar een groot deel, maar niet de hele klus. Naast 80% herbruikbaar zand zitten we dan nog wel met 20% verontreinigd slib. We kunnen met het slib twee dingen doen. We kunnen het af laten voeren via een erkende verwerker, die het ergens gaat storten. Maar liever onderzoeken we of we ook hier een duurzamere oplossing kunnen vinden. Na onderzoek zijn we uitgekomen op het bakken van bakstenen. Daarmee hebben we nu een aantal proeven gedaan, samen met een start-up. De eerste resultaten zijn veelbelovend, maar we gaan niet over een nacht ijs. De volgende stap is een grote partij stenen bakken. Ook dan meten we elke stap, of het werkt, maar we testen ook of er emissies zijn naar bodem, water of lucht. We gaan er pas mee door als we er zeker van zijn dat het goed en veilig werkt.

Worden de bakstenen ook op Schiphol geproduceerd?  

De proeven met bakstenen hebben we niet op Schiphol gedaan. Daar heb je speciale faciliteiten voor nodig. En ook als we bakstenen gaan bakken zal dat plaatsvinden op een andere locatie, bij een bakstenenproducent en niet op Schiphol.  Baksteenproducenten hebben hiervoor de benodigde grote ovens en faciliteiten. De volgende teststap met het bakken van grotere aantallen bakstenen kan overigens pas gezet worden als er voldoende slib beschikbaar is. Dan moet eerst de grondreinigingsinstallatie in bedrijf zijn. Dat is naar verwachting in 2025.    

Hoe kan het dat de PFAS ‘verdwijnt’ bij het bakken van bakstenen?

PFAS zijn synthetische stoffen die in de chemische industrie worden geproduceerd. Wat PFAS zo sterk maakt, zijn de verbindingen tussen de fluor- en koolstofatomen. Een PFAS-molecuul bestaat uit een sliert van deze atomen. Wat gebeurt bij het langdurig en met hoge verhitting bakken van bakstenen is dat door de hitte (energie) de koolstof en fluor- verbindingen worden gesplitst in koolstof (C) en fluor (F). De PFAS-verbinding valt dus uiteen. Verhitting is overigens ook de techniek die gebruikt wordt om de actieve koolfilters uit de grondreinigingsinstallatie weer schoon te maken.  

Meer informatie 
Wil je na het lezen van dit artikel meer weten over hoe Schiphol omgaat met haar PFAS-houdende grond en de grondreinigingsinstallatie, kijk dan op schiphol.nl/pfas.  

Heb je vragen? Stuur dan een mail naar pfasvragen@schiphol.nl